ساز دف

ساز دف چیست؟

دف از سازهای کوبه ای است که در ساخت آن از چوب، پوست و فلز استفاده می‌شود. کمانه یا بدنه ی این ساز دایره ای شکل و قطر دهانه ی آن حدود 60 سانتی متر است. در طول جدار داخلی کمانه، در فاصله معین، حلقه هایی فلزی نصب شده اند و بر یک طرف دهانه پوست کشیده شده است و از دیگر ساز های کوبه ای هم می‌توان به ساز تنبک اشاره کرد.

نحوه گرفتن ساز دف

ساز دف را هنگام نواختن به طور عمودی، کمی مایل به سمت بدن با دو دست می‌گیرند و با انگشت های هر دو دست به سطح پوست ضربه می‌زنند. دف علاوه بر استفاده در آیین های خاص عرفانی، امروزه در همراهی با سازهای دیگر و گروه نوازی نیز بسیار به کار می رود. بیشتر وزن دف بر روی دست چپ قرار می‌گیرد و با فشردن انگشت شست دست راست بر روی کمانه سنگینی ساز را متعادل می‌سازد.

استاد دف آموزشگاه موسیقی رامشگران

فرزاد خورشید سوار متولد اراک دوم تیرماه 1365 می‌باشد که فارغ‌ التحصیل رشته موسیقی گرایش نوازندگی ساز ایرانی و مدرس تخصصی ساز دف بوده. برای اطلاع از برنامه کلاسی این استاد می‌توانید با ما تماس بگیرید یا به صغحه برنامه کلاسی های آکادمی رامشگران مراجعه کنید.

“چهت هماهنگی با شماره زیر تماس بگیرید”

65361398 – 65353693

آشنایی با اجزای تشکیل دهنده ساز دف

کمانه ساز دف

طوقه ی چوبی دور ساز دف را کمانه می‌گویند و ضخامت آن از طرف دهانه ی پوست دار حدود 2 تا 3 میلی متر و از طرف دهانه ی باز حدود یک و نیم سانتی متر، و عرض آن حدود 6 سانتی متر است.

کمامه به دو صورت ساخته می شود:

• کمانه ی «یک کمه» از چوبی به ضخامت یک و نیم سانتی متر تهیه می‌شود. دو سر چوب را طوری به یکدیگر متصل می‌کنند که به شکل دایره در می آید و از نظر وزن نسبت به انواع دیگر دف سبک تر است.
• کمانه ی «دوکمه» از دو چوب به ضخامت های حدود نیم و عرض 6 سانتی متر که بر روی یکدیگر پرس شده اند ساخته می‌شود. این نوع کمانه از نظر وزن سنگین تر از انواع دیگر ساز دف و در مقابل فشار کشش پوست مقاوم تر است و تاب بر نمی دارد.

پوست ساز دف

برای ساز دف از پوست کهنه ی گوسفند، بز یا آهو که ضخامت آن در تمام نقاط یکسان است استفاده می‌شود. انواع پوست های پلاستیکی هم اخیرا معمول شده اند که در مقابل رطوبت و حرارت مقاوم تر هستند و صدا دهی آنها شفاف و قوی تر است و نوع غیر سنتی صدای دف را ارائه می دهند.

حلقه های ساز دف

در جدار داخلی کمانه، قلاب های کوچکی به فاصله ی یک سانتی متر از یکدیگر و فاصله ی 3 سانتی متر از پوست نصب شده اند که به هر یک از آن ها حلقه هایی فلزی در دسته های چهارتایی آویخته شده اند و با حرکت دادن ساز دف در جهت های مختلف، حلقه ها به پوست می خورند یا با نوعی حرکت دیگر، خود حلقه ها به صدا در می آیند.

گل میخ ساز دف

برای محکم کردن پوست دف بر روی کمانه، پوست را در جدار بیرونی کمانه با میخ های سر تخت (شبیه پونز) مهار می‌کنند که به آن ها «گل میخ» می‌گویند. در ساخت بعضی دف ها پوست را با چسب یا سریش روی جدار بیرونی کمانه می‌چسبانند.

نت نویسی در این ساز

در سال های اخیر در ایران متد نت نویسی و استفاده از حامل هایی با تعداد متفاوت برای ساز دف متداول شده است، برای نت نویسی دف به طور معمول از حامل چهار خطی استفاده می‌شود. به این صورت که اصوات بم ناحیه ی مرکزی پوست روی خط اول، ناحیه ی میانی پوست روی خط دوم و ناحیه ی کناری پوست که اصوات زیر تری تولید می‌کند روی خط سوم حامل علامت گذاری می‌شوند و خط چهارم، زمان استفاده از حلقه ها را نشان می دهد. نوشتار تئوری موسیقی در ساز دف نیز به خط بین المللی است. در متدهای مختلف دف نوازی نیز علایم قرار دادی خاصی برای حرکات دست ها و انگشت ها استفاده می‌شود.

انواع هم خانواده های ساز دف

1. دایره: نوعی کوچک تر و مجلسی دف را با همان ویژگی ساخت و پوست و حلقه، دایره می‌گویند. قطر دایره حدود 35 سانتی متر است. دایره در واقع، نوع بزمی در مقابل نوع آیینی دف است.
2. دایره زنگی: این ساز از کمانه ی چوبی به قطر 25 سانتی متر و عرض تقریبی 5 سانتی متر تشکیل شده و بر یک طرف دهانه ی آن پوست چهارپایان ی نوعی پوست پلاستیکی کشیده شده است. در بعضی مواقع هر دو دهانه ی آن دایره زنگی باز و بدون پوست هستند و در طول کوچکی نصب شده اند که با میله ای باریک و فلزی که از سوراخ میان سنج ها عبور می‌کند به طرفین شکاف ها متصل هستند. صدای دایره زنگی از ضربه ای که با دست راست بر پوست وارد می‌شود و نیز از برخورد سنج ها به یکدیگر حاصل می شود. با تکان دادن ساز نیز در مواقع معین می‌توان از صدای برخورد سنج ها استفاده کرد.

کلاس های موسیقی در آکادمی موسیقی رامشگران

برای جهت مشاوره و اطلاع بیشتر از کلاس های دف و دیگر ساز ها می‌توانید با ما تماس بگیرد، و همچنین می‌تواند دیگر مقالات سازشناسی آکادمی رامشگران را مطالع کنید با تشکر.